Ο Όμηρος και οι "ειδήμονες" του .....ου

Αγαπητοί φίλοι
Είχα σκοπό να μεταφέρω μια ανησυχητική "σύμπτωση" των κειμένων του Ησιόδου με το σήμερα αλλά έπεσα πάνω σ' ένα προκλητικό κείμενο, ηλικίας 32 χρόνων από έναν κύριο, από αυτούς που καταδυνάστευσαν την σκέψη των νεοελλήνων αφού τους παρουσίαζαν ως αυθεντίες. Έτσι με τον βαρύνουσας σημασίας λόγο τους "κατέτρωγαν" όπως οι ακρίδες τις διαφορετικές φωνές.
Το κείμενό του, 10 σελίδων, είναι μία δικαίωση για μένα μια και παρουσιάζει όλα όσα κατά καιρούς έχω κατηγορήσει.
Θα ήθελα να σας είχα παρουσιάσει ολόκληρο το κείμενο αλλά αποφάσισα να σας παρουσιάσω μόνο τμήματα. Άλλωστε μπορείτε να αναγνωρίσετε τον συγγραφέα και να βρείτε το κείμενό του.
Το κείμενο αφορά την γεωγραφία της Οδύσσειας. Ξεκινά με μια μικρή αναδρομή γύρω από την σημασία του Ομήρου για την αρχαιότητα αλλά από ένα σημείο και μετά αρχίζει την ειρωνία και τον χλευασμό.
"Γρήγορα ο Όμηρος γίνεται η πηγή κάθε γνώσης: Όμηρος ο σοφώτατος πεποίηκε σχεδόν περί πάντων των ανθρωπίνων (Ξενοφ. Συμπ. 4,6), Όμηρος ο μεγίστην επί σοφία δόξαν ειληφώς (Ισοκρ. 13,2). Οι Έλληνες έβρισκαν στα έργα του — και με το δίκιο τους — τα πιο φωτεινά πρότυπα της παλικαριάς, της φιλοπατρίας, της φιλοτιμίας, της φιλαλληλίας, ακόμα — ιδιαίτερα στην Οδύσσεια — της ευστροφίας του μυαλού και της καρτερίας στις δύσκολες ώρες της ζωής.
Δεν τους έφτανε όμως αυτό· τον ήθελαν και ιδρυτή και τελειωτή της κάθε επιστήμης, όχι μόνο της ποιητικής, αλλά και της θεολογικής, της πολιτικής, της ρητορικής, της στρατηγικής, της οικονομικής και — γιατί όχι; — της γεωγραφίας. Πόσους λαούς και πόσους τόπους, πόσα νησιά και πόσες θάλασσες δεν μνημονεύει στην Ιλιάδα και προπαντός στην Οδύσσεια! Και είναι από τον Στράβωνα, τον μεγάλο γεωγράφο της αρχαιότητας, που ο Όμηρος χαραχτηρίζεται (1,1,2) αρχηγέτης της γεωγραφικής εμπειρίας"
Όπως βλέπετε ο κύριος αμφισβητεί αλλά με τι επιχειρήματα; Προφανώς της αυθεντίας του;
Ποιο κάτω συνεχίζει για όλους αυτούς που αναγνώριζαν το μεγάλο διαμέτρημα του Ομήρου με μια ελαφριά χλευαστική διάθεση καταλήγοντας:
"Απέναντι στις προσπάθειες αυτές να παρακολουθήσουν την πορεία του Οδυσσέα πάνω στο χάρτη, υψώθηκε μια μόνο φωνή στην αρχαιότητα να διαμαρτυρηθεί, του μεγάλου μαθηματικού και γεωγράφου Ερατοσθένη από την Κυρήνη, γύρω στα 200 π.Χ. Κατά τη γνώμη του, όλοι αυτοί οι τόποι είναι πλάσματα της φαντασίας, γι' αυτό κάθε δοκιμή να εντοπιστούν πάνω στο χάρτη είναι το ίδιο ανόητη, όπως αν γύρευε κανείς να μάθει πώς έλεγαν τον τεχνίτη που έραψε το ασκί, όπου μέσα έκλεισε ο Αίολος τους ανέμους, πριν τους εμπιστευτεί στον Οδυσσέα (κ 19). Ο σκοπός της Οδύσσειας, όπως κάθε ποίησης, ήταν να ψυχαγωγήσει τους ανθρώπους, όχι να τους κάνει μαθήματα γεωγραφίας (Στράβ. 1,1,10. 1,2,3 και 15). Ένας λόγος πολύ φρόνιμος· ποιος όμως στον κόσμο αυτόν δίνει αυτί στα λόγια της φρονιμάδας!"
Πάντοτε οι συντηρητική αυτού του είδους κρατούν για τον εαυτό τους επίθετα όπως φρόνιμος ή λογικός ή προσεκτικός για να μπορέσουν στην πρώτη δυσκολία να κατακεραυνώσουν τους άλλους αλλά και να αναδιπλωθούν όταν διαψευστούν παταγωδώς. Όλοι λοιπόν συμφωνούσαν ότι οι τόποι ήταν αληθινοί άσχετα αν δεν τους γνώριζαν και ένας μόνο ακόμη και αν είναι ο Ερατοσθένης, όπως θα συνέβαινε ακό και αν ρωτούσαμε αν ξημερώνει κάθε μέρα, είπε το αντίθετο και γι' αυτό; Αυτός είναι ο φρόνιμος ή όλοι όλοι αντάμα και ο ψωριάρης μόνος του. Έχει να κάνει η αλήθεια με τις πεποιθήσεις ή με την πραγματικότητα. Είναι σαν την ερώτηση που κάνουν συνήθως οι ακροατές των αστρονόμων που τους ρωτούν αν είναι πραγματική η αστρολογία και βέβαια αυτοί απαντούν με βάση την πεποίθησή τους ΟΧΙ όταν ξέρουν ότι οι γνώσεις των ανθρώπων αναφέρονται σ' ένα μόνο ποσοστό του ορατού κόσμου που δεν ξεπερνά το 3% του συνόλου. Δηλαδή δεν ξέρουμε τίποτα αλλά έχουμε άποψη για τα πάντα τόσο καλά.
Έτσι και αυτοί. Ενώ δεν ξέρουν γνωρίζουν τα πάντα.
Συνεχίζει όμως ακάθεκτος ο εν λόγω κύριος:
"Με την ίδιαν ακριβώς μωροφιλοδοξία να τιμήσει την πατρίδα του με την επίσκεψη του Οδυσσέα ο Ιωνάς Ramus, ένας Δανός θεολόγος στις αρχές του 18^ου αιώνα εντόπισε τις πλάνες του ήρωα στη Βόρεια θάλασσα: Το νησί του Αιόλου ήταν λέει η Βρετανία, η Κίρκη κατοικούσε στη Δανία, οι Κιμμέριοι, οι Σειρήνες, η Σκύλ­λα και η Χάρυβδη στη Νορβηγία· η Θρινακία, το νησί του Ήλιου, ήταν σε κάτι νορβηγικά νησιά στον Πολικό κύκλο."
Όπως βλέπετε είναι εύκολο να προσβάλεις τους πάντες όταν δεν έχεις απαντήσεις. Γιατί να ανέβεις εσύ όταν μπορείς να κατεβάσεις τους άλλους. Έτσι στο υπόγειο θα είσαι ο ψηλότερος μια και ήδη έχεις πάρει το σκαμνί ή το δεκανίκι που σου πρόσφεραν κάποιοι άλλοι.
Περνάει λοιπόν γενιές 14 όλους όσους προσπάθησαν ενώ οι ακίνητοι πανεπιστημιακοί ήταν οι σοφοί οι σόφρονες.

"Χωρίς να το καταλάβουμε, μπήκαμε κιόλας στις εικοτολογίες των νεότερων ερευνητών. Αρχίζουν από τον 17^ο αιώνα και φτάνουν ως τις μέρες μας, χωρίς να υπάρχει ελπίδα να τελειώσουν κάποτε τα βάσανα του Οδυσσέα, σαν να μην του έφταναν τα όσα τράβηξε στα χέρια του Ομήρου!"

Φανταστείτε τώρα τι έχει τραβήξει ο Οδυσσέας από τα χέρια αυτού του "σοφού".

Αφού λοιπόν αρχίζει να βάλει και εναντίον όλων των νεωτέρων ερευνητών λέει:

"Όλα αυτά τα στοιχεία τα συνδυάζουν έπειτα με τις πληροφορίες της Οδύσσειας και όπου αυτές δεν αρκούν — και κατά κανόνα δεν αρκούν — επιστρατεύουν τη φαντασία τους, για να συμπληρώσει αυθαίρετα τα κενά. Στα τελευταία χρόνια οι σχετικές μελέτες συνοδεύονται, έξω από τα διαγράμματα και τους χάρτες, από εντυπωσιακές έγχρωμες φωτογραφίες, που πότε σου παρουσιάζουν σπηλιές από το Ματματά της Τυνησίας, τάχα πως σ' αυτές κατοικούσαν οι Κύκλωπες, πότε χωρικές που κάνουν την μπουγάδα τους σ' ένα ποτάμι της Καλαβρίας, για να σε βεβαιώσουν πως σ' αυτό ακριβώς το ποτάμι έπλυνε και η Ναυσικά, η βασιλοπούλα των Φαιάκων, τα προικιά της. Λίγο ακόμα και θα βρουν και το τόπι που ξαστόχησε και έριξε στον ποταμό η φιλενάδα της!"

Δεν υποστηρίζω ότι δεν έγιναν υπερβολές αλλά όλοι αυτοί προσπαθούσαν αυτός;

Από τα βέλη του δεν ήταν δυνατόν να ξεφύγει και η Μερτζ. Έπρεπε να καθαρίσει κάθε πιθανό αντίπαλο:

"Ποιος μπορεί να φανταστεί τη Ναυσικά να παίζει με τις φιλενάδες της στις εκβολές του Μισισιπή; Η κυρία Mertz όμως τη φαντάζεται!"

Δείτε τώρα πως αποδεικνύει την δική του αλήθεια:

"Τα τόσο αντιφατικά αυτά αποτελέσματα οδηγούν από μόνα τους στο συμπέρασμα ότι κάθε παρόμοια συζήτηση είναι κόπος χαμένος. Τα στοιχεία που δίνει ο ποιητής για τις πλάνες του ήρωά του είναι τόσο γενικά και αόριστα, ώστε να σου επιτρέπουν να ξαποστείλεις τον Οδυσσέα στις τέσσερις άκρες του κόσμου."

Θέλοντας να δείξει όμως μεγαλοψυχία μας πληροφορεί ότι μπορεί να έχει και θετικό αντίλογο και έτσι συμπληρώνει:
"Πώς μας παρασέρνει ακόμα και σήμερα η απλοϊκή πίστη των αρχαίων Ελλήνων πως ο Όμηρος θέλησε, σαν πανεπιστήμονας που ήταν, να μας διδάξει και γεωγραφία! Πώς το ξεχνούμε πως ο Όμηρος ήταν ποιητής και τίποτε άλλο! Πώς δεν μας περνάει από το νου πως οι Λωτοφάγοι, οι ανθρωποφάγοι Λαιστρυγόνες, οι μονόματοι Κύκλωπες, οι μάγισσες σαν την Κίρκη κλπ. είναι μορφές μυθικές και αποκλείουν από τη φύση τους κάθε γεωγραφικό εντοπισμό πάνω στη γη! Όταν διαβάζουμε τα εφτά ταξίδια του Σεβάχ Θαλασσινού στη Χαλιμά, η σκέψη μας δεν πάει ούτε στιγμή να ανοίξουμε το χάρτη και να τοποθετήσουμε πάνω του τις θαυμαστές χώρες και τα μαγικά νησιά, όπου τον έριξε ναυαγό το καράβι του. —Μα αυτά είναι παραμύθια, θα πει κανείς. Σωστά! Γιατί όμως τότε γυρεύουμε πραγματική γεωγραφία στον Όμηρο, την ώρα που και αυτός παραμύθια ιστορεί;"
Αυτό κατά τον κύριο καθηγητή είναι θετική απόδειξη. Πιθανών δεν γνωρίζει τι είναι απόδειξη.
Πιο κάτω μας μιλάει για μια δήθεν προσπάθεια του Ομήρου να απομυθοποιήσει τους μύθους. Φανταστείτε! Έχει την ψευδαίσθηση ότι γνωρίζει τόσο καλά τον Όμηρο που ήξερε τι σκεφτόταν.
Αφού μας γεμίσει αλογόμυγες με την υποτιθέμενη πρόθεση του ομήρου να αντιγράψει τον Ορφέα συνεχίζει να περιχαρακώνει τον χώρο του επιτιθέμενος στους αναγνώστες. Όλοι εσείς που δεν διαβάζετε μόνο αυτόν αλλά ξεκλέβετε κάποιες ματιές και για τους άλλους είστε ηλίθιοι λέει. Απολαύστε τον:
"Ο αφελής αναγνώστης τρίβει τα μάτια του, όταν, κάτω από μιαν εντυπωσιακή φωτογραφία, η λεζάντα τον πληροφορεί πως στη σπηλιά που βλέπει έφαγε ο Πολύφημος τους συντρόφους του Οδυσσέα, ή πως σ' αυτού του ποταμού τους όχτους συναπαντήθηκε ο ναυαγός Οδυσσέας με τη βασιλοπούλα των Φαιάκων."

Αφού λοιπόν τακτοποίησε όλους τους μεγάλους έβαλε να νουθετήσει τα παιδιά. Άλλωστε από νωρίς πρέπει να φροντίζεις για τους μελλοντικούς αναγνώστες σου. Λεφτά είναι αυτά όχι ψέματα.

"Για τον απλοϊκό αναγνώστη υπάρχει και ένας άλλος κίντυνος: Το έντυπο, σαν έντυπο και μόνο, και ας λέει ανυπόστατα πράγματα, ασκεί πάνω του μια πειστικότητα, που κανείς δεν τη φαντάζεται: Αφού τα λέει το βιβλίο, πώς να μην είναι αληθινά; Αν μάλιστα προσθέσει κανείς τη δημοσιογραφική προβολή, τους χτυπητούς τίτλους και τη μαγεία που περιβάλλει κάθε παραδοξολογία, τότε θα καταλάβουμε πόσον αγώνα έχει να κάνει στο σχο­λείο ο φιλόλογος, για να κρατήσει την τάξη του μακριά από όλη αυτή την ψευτοφιλολογία.

Πολλά παιδιά θα έρθουν στο σχολείο πληροφορημένα από τους μεγάλους του σπιτιού: Ο πατέρας μου διάβασε σε κάποια εφημερίδα (ή περιοδικό) πως ο Οδυσσέας ταξίδεψε στην Αμερική, ή στον Βόρειο Πόλο, ή στα ανατολικά της Μαδαγασκάρης. Γιατί να μην είναι αλήθεια;

Για να προφυλάξουμε τα παιδιά από τέτοια παραστρατήματα, θα μπορούσαμε, αν είναι ώριμα, να χρησιμοποιήσουμε την επιχειρηματολογία της μελέτης αυτής, ότι δηλαδή, όταν ο ένας ισχυρίζεται πως οι Φαίακες κατοικούσαν στην Παλαιστίνη, ο άλλος στην Τυνησία, ο άλλος στην Ισπανία, ο άλλος στην Ελγολάνδη κλπ., θα πει πως κάτι δεν πάει καλά. Πάνω απ' όλα, θα τους τονίσουμε πόσο αδικούμε τον Όμηρο κάνοντάς τον γεωγράφο."

Αφού λέει και άλλα γλυκανάλατα και μετατρέπει το τίποτα σε βαθιά φιλοσοφία δείτε πόσο δυνατός είναι στο ζεϊμπέκικο. Φοβούμενος ότι κάποιος θα τον ρωτήσει για την Ιθάκη προλαβαίνει και λέει:

"Μιλώντας για την οδυσσειακή γεωγραφία αποφύγαμε να μιλήσουμε για το πρόβλημα της Ιθάκης. Εδώ ο λόγος δεν είναι για χώρα μυθική. Το βέβαιο ωστόσο είναι πως υπάρχει ένα πρόβλημα σχετικά με τους στίχους 25 κκ. του ι. Και με αυτό όμως δεν πρέπει, νομίζω, να απασχολήσουμε τα παιδιά μας, γιατί ούτε λύθηκε ως τώρα ούτε είναι εύκολο να λυθεί. Το μόνο που θα πρέπει να ξέρουν στο σχολείο είναι πως η σημερινή Ιθάκη είναι και η Ιθάκη του Ομήρου. Τις θεωρίες πως η ομηρική Ιθάκη είναι η σημερινή Λευκάδα ή η Κεφαλλονιά ούτε θα τις αναφέρουμε."

Τι καταπληκτικός πανεπιστημιακός αλήθεια. Θα αποκρύψουμε την αδυναμία μας να εντοπίσουμε την αλήθεια γιατί τότε θα αρχίσουν τα ερωτήματα και μετά άντε να τους σταματήσεις. Και πως μετά εμείς οι "σοφοί" θα πουλάμε βιβλία και αυθεντία;

Στο τέλος αυτού του μακροσκελούς κειμένου καταπιάνεται και με το πρόβλημα της Σχερίας-Κέρκυρας. Εκεί φαίνεται δεν έχει κάποια υποχρέωση, άλλωστε ποτέ οι σύγχρονοι Κερκυραίοι δεν είχαν δημιουργήσει κάποια ισχυρή οικονομικοπολιτική-πολιτιστική συμμαχία υπέρ των θέσεών τους σε αντίθεση με τους Ιθακήσιους που είναι ένα ισχυρό λόμπυ. Έτσι τους κατακεραυνώνει ο εν λόγω για την πρόθεσή τους να ταυτιστούν με την Σχερία, που την θεωρεί φανταστική αλλά στο τέλος τους χαϊδεύει φιλικά στην πλάτη λέγοντας:

"Και στο σχολείο, νομίζω, πρέπει να δείξουμε στα παιδιά πως το κείμενο της Οδύσσειας δεν επιτρέπει την ταύτιση της Σχερίας με την Κέρκυρα. Την απογοήτευση που θα νιώσουν ας ζητήσουμε, θα πρότεινα, να την αντισηκώσουμε τονίζοντάς τους πόσο σεβαστή ηλικία έχει η σφαλερή αυτή γνώμη, αφού την ξέρει ο Θουκυδίδης κιόλας." 

Αυτά τα ολίγα από τον κύριο όλα τα σφάζω όλα τα μαχαιρώνω ειδήμονα του ........ου.

Καλησπέρα σας